Pse karburanti është i shtrenjtë në Greqi?

Çmimet e karburantit në Greqi nuk janë vetëm të larta. Ato janë dukshëm më të larta se mesatarja kombëtare BE, edhe pas dhe para taksave. Ky nuk është një fakt i ri dhe nuk ka të bëjë vetëm me konsumatorët.

Kjo shqetëson edhe autoritetet kompetente dhe operatorët e tregut të derivateve të naftës, i cili karakterizohet nga fenomene të forta të parregullsive dhe konkurrencës së pandershme në dëm të kompanive të shëndetshme.

Tregu i produkteve të naftës ende nuk ka zbatuar masat e marra në vitin 2012 për të luftuar parregullsitë dhe mungesën e konkurrencës, duke rezultuar që qytetarët e vendit të kenë një barrë të dyfishtë: si konsumatorë – për shkak të çmimeve të larta dhe si taksapagues – për shkak të humbjes së qindra milionëve. euro të të ardhurave publike në vit.

Barrierat rregullatore

Të dhënat e fundit të publikuara nga DG Energy e BE-së mbështesin përfundimin se Greqia është një nga tregjet më të shtrenjta në Evropë për sa i përket çmimeve të karburantit. Për më tepër, ecuria e hetimit të fundit të komisionit të konkurrencës tregon ngurrimin e autoriteteve kompetente për të hequr barrierat rregullatore me qëllim përmirësimin e konkurrencës dhe normalizimin e çmimeve.

Sipas të dhënave të publikuara më 13/5 nga Drejtoria e Përgjithshme e BE-së për Konkurrencën, çmimi me pakicë i benzinës pa plumb (pas taksave) në Greqi ishte 1,949 euro/litër, që është i treti më i shtrenjtë në Evropë pas Holandës (2,046 euro/litër). ) dhe Danimarkën (2,045 euro/litër).

Çmimi para tatimit i benzinës pa plumb në Greqi ishte 0,856 €/litër, i shtati më i lartë në Evropë. Çmimi me pakicë i naftës në Greqi ishte 1,657 €/litër, i 9-ti në Evropë, dhe çmimi para tatimit ishte 0,911 €/litër, i katërti në Evropë.

Masat e marra në vitin 2012 për të luftuar borxhin jofunksional dhe mungesën e konkurrencës në këtë sektor mbeten të paefektshme.

Çmimi me pakicë i karburantit (çmimi i pompës) përcaktohet në tre faza, ku i pari është çmimi ndërkombëtar i produkteve (benzinë, naftë etj.), mbi bazën e të cilit formohet çmimi i shitjes së rafinerive të naftës. Kësaj, kompanitë e shitjes i shtojnë kostot e tyre operative dhe menaxhuese, si dhe marzhet e fitimit, për të formuluar çmimin e shitjes për hallkën e fundit të zinxhirit – afërsisht 5500 pika karburanti në të gjithë vendin. Në këtë fazë, çmimi i benzinës do të përcaktohet si nga kostot operative ashtu edhe nga marzhet e fitimit të pikave të karburantit. Duhet të theksohet se kompanitë e marketingut dhe pikat e karburantit operojnë nën kufizimet e marzhit të fitimit të vendosura me ligj nga shtatori 2021.

Një vend të veçantë në këtë mënyrë të krijimit të kostove zënë taksat dhe tarifat, të cilat në Greqi tejkalojnë vazhdimisht treguesit mesatarë të vendeve evropiane. Greqia renditet e katërta për sa i përket barrës tatimore për benzinën pa plumb midis anëtarëve të BE-së (pas Holandës, Italisë dhe Bullgarisë), duke tejkaluar mesataren evropiane me 20%.

Nga analiza e të dhënave për çmimin mesatar përfundimtar të benzinës në periudhën 15.1.2021 deri më 15.7.2023 rezulton se TVSH-ja dhe TVSH-ja zënë 50-60% të çmimit final të produktit, në varësi të çmimit ndërkombëtar. Çmimi i rafinimit të naftës varion nga 30 deri në 47% të çmimit final të konsumit dhe marzhi i fitimit të kompanive dhe pikave të karburantit varion nga 3 në 9%. Nga kjo analizë është e lehtë të konkludohet se taksat e tepërta, që janë zgjedhje e qeverisë, dhe çmimi ndërkombëtar janë fajtorët kryesorë për çmimet e larta të paguara nga konsumatori.

“Raketat dhe pendët”
Në Greqi Çmimet para tatimit për benzinën dhe karburantin dizel devijojnë në rritje nga mesatarja e vendeve evropiane, e cila nuk mund të justifikohet as nga luhatjet e çmimeve botërore dhe as nga taksat e larta. Kjo çështje është objekt hetimi nga Komisioni i Konkurrencës prej rreth 20 vitesh. Janë kryer hetime të shpejta ndërmjet viteve 2004 dhe 2015, të cilat rezultuan me gjoba mbi 9 milionë euro dhe gjoba për bizneset. Që nga viti 2012, komisioni i ka rekomanduar shtetit një sërë masash për të forcuar konkurrencën. Vetëm disa prej tyre u miratuan, dhe disa u zbatuan pjesërisht.

Në fund të nëntorit 2022, Komisioni i Konkurrencës nisi një procedurë ndërhyrje rregullatore bazuar në rezultatet e hartës së tregut të produkteve të naftës, e cila filloi në mars 2022. Me fjalë të tjera, filloi të vlerësojë nëse kushtet për konkurrencë efektive mbizotërojnë në tre fazat e prodhimit dhe shpërndarjes së karburanteve në tregun grek. Kjo shpjegohet me praninë e shenjave të rregullimit asimetrik të çmimit, të cilin ajo e quajti fenomen “Raketat dhe pendët”. Domethënë, çmimet me pakicë rriten menjëherë kur çmimi ndërkombëtar rritet, por bien ngadalë kur ai bie.

Përqendrimi i lartë
Për sa i përket kushteve konkurruese, gjatë studimit fillestar komisioni gjeti shenja të një shkalle të lartë përqendrimi në tregun e përpunimit të naftës dhe konkurrencë e dobët mes dy kompanive të përpunimit të naftës, ndërsa çmimet për produktet kryesore (pa plumb dhe benzinë ​​dizel) janë pothuajse identike. Ai gjithashtu evidentoi një shkallë të moderuar deri në të ulët përqendrimi në tregun e shitjes me shumicë dhe, së fundi, një përqendrim të mundshëm në nivel lokal, në pikat e servisit. Gjithashtu u zbulua një rritje e ndjeshme në raportet e qarkullimit dhe të përfitimit të kompanive të rafinimit të naftës dhe shitjes me shumicë në periudhën 2021-2022.

Kjo rregullore është mjeti më i fuqishëm i komisionit të konkurrencës për ndërhyrjen në një sektor të ekonomisë, pasi ai mund të marrë vendime strukturore në treg, si për shembull të detyrojë kompanitë të ndryshojnë sjellje apo edhe të shesin asete nëse konstaton se konkurrenca po deformohet. Edhe pse komisioni ka përfunduar hetimin e tij, ai ende nuk ka shpallur gjetjet e tij, të cilat priten në tetor 2023 ose më së voni deri në fund të vitit.

Komisioni thuhet se nuk konfirmoi fenomenin e rregullimeve asimetrike të çmimeve në faza të ndryshme të tregut. Por ajo vazhdoi hetimin e saj, duke dërguar pyetësorë të rinj për rafinerët, kompanitë dhe stacionet e shërbimit për të vlerësuar një çështje që ishte trajtuar në dy rregulloret e mëparshme: çështjen e çmimit të aksioneve tampon dhe nëse ai vazhdon të shtrembërojë konkurrencën.

Çfarë ndodh me furnizimet me garanci 90-ditore?
Detyrimi për ruajtjen e stoqeve të garancisë 90-ditore nga kompanitë importuese të naftës dhe produkteve të naftës ka shkaktuar në të kaluarën shqetësim jo vetëm për komisionin e konkurrencës dhe Gjykatën Evropiane të Drejtësisë, por edhe për trojkën gjatë periudhës së memorandumit, pasi është të lidhura drejtpërdrejt me konkurrencën në tregun e brendshëm.

Sipas rregulloreve evropiane, kompanitë që importojnë naftë dhe produkte të naftës për përdorim të tyre ose për shitje në tregun grek u kërkohet të mbajnë inventarë të barabartë me konsumin e tyre të brendshëm neto në 90 ditët e vitit të kaluar. Në vitin 2002, ligji 3054 ndryshoi regjimin, i cili kishte qenë në fuqi që nga viti 1985, pas një vendimi që dënonte vendin tonë nga Gjykata Evropiane e Drejtësisë, e cila vendosi se sistemi deformonte konkurrencën midis prodhimit vendas të derivateve të naftës dhe importeve direkte. Kompanive pa objekte magazine iu kërkua të ruanin produktet në magazina të certifikuara, të cilat siguroheshin kryesisht nga rafineritë e naftës ELPE dhe vaj motori.

Importi nuk është i mundur
Qasja e palëve të treta në objektet e magazinimit për të ruajtur rezervat e sigurisë ishte, sipas ligjit të 1985, vetëm subjekt i një marrëveshjeje furnizimi ekskluziv me pronarin e objekteve të magazinimit (në thelb rafineritë). Kjo gjendje e bëri pothuajse të pamundur importin dhe rrjedhimisht konkurrencën në këtë fazë të tregut. Gjithashtu, kjo skemë nuk lejonte mundësinë e mbajtjes së rezervave në një vend tjetër të BE-së.

Problemi i mungesës së konkurrencës që rezulton nga këto marrëveshje është identifikuar nga Komisioni i Konkurrencës në një vendim të marrë një vit më parë në 2001. Në vitin 2008, komisioni u kthye me rregulloren sepse konstatoi se, pavarësisht ndryshimeve pozitive që ligji i vitit 2002 bëri në të kaluarën, kishte “probleme të rëndësishme që kontribuojnë në mungesën e konkurrencës dhe paqartësinë e përgjithshme që karakterizon tregun e rafinimit”. Në vendimin e tij, ai propozoi veçanërisht krijimin e një Autoriteti të pavarur të Fondit Qendror, sipas shembullit të vendeve të tjera evropiane, si një masë për të forcuar importet dhe konkurrencën. Në të njëjtin vendim, rregullatori u kërkoi rafinerëve të naftës të zbulonin kostot e ruajtjes së rezervave të sigurisë dhe tarifat shtesë që u ngarkojnë kompanive të marketingut dhe të mos pengonin aksesin e drejtpërdrejtë në stacionet e pavarura të shërbimit.

Në vitin 2008, Komisioni i Konkurrencës arriti në përfundimin se kishte “probleme të rëndësishme që kontribuojnë në mungesën e konkurrencës në tregun e rafinimit”.

“Për t’iu përgjigjur pyetjes nëse ka presione të mjaftueshme konkurruese në tregun e rafinimit, është e nevojshme të përcaktohet nëse ekzistojnë kushte të favorshme për të lejuar tregtarët me shumicë dhe importuesit e tjerë të importojnë drejtpërdrejt produkte të naftës me çmime konkurruese”, thuhet në vendimin e komisionit. Ajo arriti në përfundimin se, bazuar në gjetjet dhe rezultatet e hetimit të industrisë, kushte të tilla nuk ekzistojnë. Komisioni gjithashtu vuri në dukje se vetëm rafinerët kanë magazina me specifikimet e duhura, gjë që u jep atyre një avantazh krahasues ndaj shitësve.

Ajo identifikoi shkurtimisht problemin e konkurrencës që pengon importet dhe propozoi krijimin e një agjencie qendrore të pavarur për ruajtjen e stoqeve të sigurisë, duke vënë në dukje në atë kohë (2008) se nga 27 vendet e BE-së vetëm Greqia, Italia dhe Britania e Madhe nuk kishin një të tillë. autoriteti. Ajo përmendi gjithashtu se Franca, për të rritur konkurrencën, ka liruar importuesit e vegjël nga detyrimi për të ruajtur rezervat e sigurisë.

Sipas komisionit, objektet e magazinimit të rafinerisë mund të konsiderohen infrastrukturë “thelbësore” sepse kufizimet mjedisore dhe të tjera pengojnë krijimin e objekteve të reja magazinimi. Kjo do të siguronte akses të barabartë për kompanitë përgjegjëse për ruajtjen e stoqeve të sigurisë duke vendosur paraprakisht kushtet dhe rregullat e çmimeve që do të duhej të miratoheshin nga RAOEY, siç është rasti me aksesin në rrjetet e energjisë elektrike dhe gazit.

Direktiva e BE-së
Në vitin 2013, nën presionin e Trojkës, Greqia harmonizoi aktivitetet e saj me direktivën e BE-së, duke futur mundësinë që kompanitë importuese të ruajnë 30% të stoqeve të tyre të detyrueshme në një vend tjetër evropian. I njëjti ligj prezantoi mundësinë e krijimit të Institucionit të Fondit Qendror (CFI). Deri më sot, ky organ nuk është krijuar pasi mendohet se përmasat dhe pjekuria e tregut nuk kërkojnë krijimin e një shoqërie shtetërore për menaxhimin e rezervave.

Source link