Zeynep Boz: "Nëse anglezët kanë një firman, tregoje"

Shefja e departamentit turk për luftën kundër trafikut të paligjshëm të antikave, arkeologia Zeynep Boz, e cila bëri bujë me fjalimin e saj në UNESCO, flet për “Firmane” Elginpërkthimi italisht dhe Greqia.

Madje, me këto fjalë ajo i përgjigjet deklaratës së Muzeut Britanik se “firmani i Sulltan Selimit III është në duart e tij”.

“Ne shprehim gjithmonë mbështetjen tonë për Greqinë. Ajo që ishte e rëndësishme këtë vit ishte se ne konfirmuam se nuk kemi ndonjë firman si ai të cilit i referohen kolegët tanë britanikë.” – i tha Bose për Kathimerini pak ditë pas fjalimit të saj në komitetin ndërqeveritar të UNESCO-s.

Zonja Boz thekson se “firmani” nuk u gjet në arkivat osmane dhe kur dëgjoi gjatë diskutimeve të komisionit për përfshirjen e osmanëve në atë kohë, e konsideroi të natyrshme ndërhyrjen.

“Nuk kemi dijeni për ndonjë dokument që legalizon këtë blerje, e cila më pas është bërë nga kolonialistët e Mbretërisë së Bashkuar, ndaj nuk mendoj se ka vend për të diskutuar ligjshmërinë e saj edhe (…) sipas ligjeve të kohës. Ne mezi presim të festojmë rikthimin e skulpturave, sepse besojmë se kjo do të shërbejë si një sinjal për ndryshimin e qëndrimit ndaj mbrojtjes së pasurisë kulturore dhe do të jetë sinjali më i fortë që mund të jepet në mbarë botën”.tha ajo për UNESCO-n, siç u raportua dje në një raport të detajuar (4/6/2024).

E pyetur për përkthimin në italisht të firmanit të ofruar në Muzeun Britanik për të konfirmuar ligjshmërinë e shitjes së Elginit të skulpturave të Partenonit qeverisë britanike në 1816, ajo thotë se do të priste që një dokument i tillë të kishte shenja të caktuara. “Imagjinoni sikur të shkruani diçka të tillë sot dhe 200 vjet më vonë, dikush do të duhej të sfidonte vërtetësinë e tij. Unë do të prisja që të kishte disa vula në dokument.”vëren ajo dhe i bën thirrje palës britanike për të gjetur “firman”nëse ajo ka një të tillë. “Nëse ata e kanë atë, ata duhet ta tregojnë atë.”thotë zonja Zeynep Boz, duke shtuar se këtë çështje e ndjek prej 18 vitesh.

Muzeu Britanik është përgjigjur me një qëndrim të prerë “partneritet për Partenonin” e cila do të eksplorojë mundësinë “Mënyra inovative të punës me miqtë tanë grekë”si dhe një formulim mjaft novator që ai “e njeh dëshirën e fortë të Greqisë për të parë skulpturat e Partenonit të kthyera në Athinë.”

Sipas gazetës, në përgjigje të deklaratës së Zeynep Boz, një përfaqësues i Muzeut Britanik theksoi se pretendimet e Greqisë janë “Kjo është një çështje me një histori shumë të gjatë dhe ne i kuptojmë dhe respektojmë ndjenjat e forta që gjeneron ky debat.” Muzeu Britanik u kujdes për skulpturat e Partenonit për më shumë se dy shekuj”.duke shtuar me një ton më miqësor se “Investimi ynë i thellë në skulptura është diçka që ne ndajmë me partnerët tanë grekë. Shpresojmë se kjo mund të jetë baza për marrëdhënie të reja dhe zgjidhje realiste që ne po kërkojmë.”

Foto e qytetit të Melnikut. Ditët e fundit, Muzeu i Akropolit ka hapur një ekspozitë të përkohshme që tregon fotokopje të një dokumenti që supozohet se i është lëshuar Lordit Elgin dhe dy firma të Lord Bajronit, 200 vjetori i vdekjes së të cilit festohet këtë vit. Një krahasim i thjeshtë i dokumenteve tregon se i ashtuquajturi “firman” i Elginit nuk ka asnjë lidhje me firmanin zyrtar të Sulltanit, thuhet në shpjegim.

Ministrja e Kulturës, Lina Mendoni, komentoi edhe atë që ndodhi në Komitetin Ndërqeveritar të UNESCO-s për Kthimin e Pasurive Kulturore, i cili mbajti seancën e 24-të në datat 29-30 maj në Paris, ku për herë të parë mori pjesë edhe Britania e Madhe. Duke iu përgjigjur një pyetjeje të gazetarëve, ajo vuri në dukje se në tekstin e rekomandimeve të miratuara, Komiteti Ndërqeveritar u bën thirrje palëve britanike dhe greke të zgjidhin çështjen e kahershme të skulpturave.

“Greqia është gjithmonë e hapur për dialog” – tha Mendoni. Ajo ka komentuar edhe deklaratat e bëra nga përfaqësuesi i Turqisë në lidhje me “firmani” i famshëm Elgin”siç e quajti ajo. “E vendosa në thonjëza, – theksoi ajo, – sepse ky është një argument nga pala britanike i cili është vërtetuar se nuk është i vërtetë. Nuk ka pasur kurrë një urdhër osman që do t'i kishte lejuar Elginit t'i trajtonte skulpturat e Partenonit me barbarinë me të cilën i trajtoi ato.” Në samit, përfaqësuesi turk konfirmoi atë që pala greke pohon prej shumë vitesh: se nuk ka ” firman”.”

Muzeu Britanik: “Elgin veproi me lejen e Perandorisë Osmane”

Muzeu Britanik po këmbëngul në pretendimin provokues se Lord Elgin kishte leje për të çrrënjosur skulpturat e Parthenonit, pavarësisht një mohimi të heshtur nga përfaqësuesi i Ankarasë në komitetin e UNESCO-s, i cili tha se nuk ekzistonte asnjë marrëveshje e fortë. Duke folur për News, një zëdhënës i Muzeut Britanik tha: “Lord Elgin veproi me lejen e autoriteteve të atëhershme ligjore si në Athinë ashtu edhe në Londër, të cilët ishin plotësisht të vetëdijshëm për veprimet e tij. Ai mori leje dhe, midis 1801 dhe 1805, duke vepruar nën mbikëqyrjen e autoriteteve përkatëse, u hoq nga rrënojat e Partenoni rreth gjysma e skulpturave të mbetura.”

Në përfundim, një përfaqësues i Fondacionit të Londrës deklaroi se “Skulpturat e Partenonit në Muzeun Britanik janë në pronësi të ligjshme nga administratorët e muzeut.”

Lajmet e Athinës përsëri në 2019 botoi gjetjet e historianëve turq të cilët raportuan se i ashtuquajturi. “Elgin Firman” është një falsifikim i rëndë, pasi në zyrën e Sulltanit nuk është regjistruar asnjë procesverbal për lëshimin e këtij dokumenti.

Thomas Bruce – Lordi i 7-të Elgin, i cili në Greqi konsiderohet një hajdut dhe i poshtër që vodhi thesarin kombëtar të vendit.

Nga ana e tij, profesor Orhan Sakin, ekspert i dokumenteve osmane, tha:“Pa lejen e Sulltanit, një vendim i tillë nuk merret nga Veziri i Madh. Për më tepër, në këtë kohë Veziri i Madh Jusuf Zigya Pasha luftoi në Egjipt me Napoleonin. Pastaj letër iu dorëzua komandantit të garnizonit Athena. Guvernatori nuk shkruan letra në italisht. Nëse e shihni përmbajtjen, ata e dinë se është një firman. Mund të përshkruhet vetëm si letër, por letrat në italisht nuk shkruhen nga nëpunësit civilë turq brenda vendit. Kjo letër u përkthye nga Rakhip Had, i cili ishte sekretari i Elginit. Të gjitha provat ligjore të sekuestrimit “Mermeret Elgin” bazuar në këtë letër. Dhe për një akt të tillë duhet të ketë një dekret (firman) të Sulltanit dhe, në raste ekstreme, të vezirit të tij të madh”.përmblodhi profesor Orhan Sakin.

Në vitin 2016, bazuar në një ese të shkrimtarit Vladimir Sidiropoulos, u realizua një film i shkurtër “Loti i Karyatidës”i cili rrëfen fatin e statujës së Caryatidës të vjedhur nga Lord Elgin.

Source link