Lufta për Arktikun: Rusia, Kina dhe SHBA

Rusia dhe Kina po rrisin ndikimin e tyre në Arktik duke përdorur aftësi ligjore dhe teknologjike, ndërkohë që Shtetet e Bashkuara janë të detyruara të mbështeten në hapat diplomatikë.

Mirupafshim Huthi duke shkaktuar bujë në Detin e Kuq, Kina dhe Rusia nuk po humbasin kohë duke përfituar nga situata për të forcuar pozicionet e tyre në Arktik. Kina dërgoi tre akullthyes në rajon në korrik, menjëherë pasi një prerës i Rojes Bregdetare të SHBA u detyrua të ndërpresë misionin e saj për shkak të një zjarri. Siç raportoi Instituti Detar i SHBA-së, Kina jo vetëm që ka zgjeruar praninë e saj në Arktik, por gjithashtu ka filluar të përdorë në mënyrë aktive Rrugën e Detit të Veriut (NSR), një rrugë e kontrolluar nga Rusia.

Kjo rrugë është parë prej kohësh si një alternativë ndaj Kanalit të Suezit për transportin e mallrave ruse në Evropë dhe Azi dhe përfaqëson një mundësi të rëndësishme ekonomike. Megjithatë, së bashku me këtë vinte rreziku i kontrollit strategjik të Rusisë mbi një rrugë kryesore detare (kush është ky fatkeq dhe i frikësuar?)

NSR kalon nëpër hapësirat e akullta të Arktikut, duke lidhur qendrat e prodhimit të Azisë Lindore me tregjet evropiane. Kompanitë tregtare kanë ëndërruar prej kohësh të përdorin këtë rrugë, që shmang bllokimet e trafikut në ngushticën e Malacca-s, piratët në Bririn e Afrikës dhe problemet në kanalin e Suezit. Sigurisht, kushtet këtu nuk janë aspak të lehta – akulli, mjegulla dhe ujërat e cekët i bëjnë këto ujëra të pakalueshme për pjesën më të madhe të vitit, por perspektiva e reduktimit të kohës së transportit me javë i ka tërhequr gjithmonë tregtarët.

Rusia e ka parë prej kohësh këtë rrugë si çelësin e burimeve të saj në Arktik – naftën dhe gazin. Ajo jo vetëm që e përdor atë në mënyrë aktive për të ofruar lëndë të para në tregjet perëndimore dhe lindore, por gjithashtu po ndërmerr hapa për të forcuar ndikimin e saj në rajon. Moska po e interpreton Konventën e OKB-së për të Drejtën e Detit ashtu siç është shkruar dhe kjo po shkakton pakënaqësi në disa vende. Rusia pretendon se ujërat e tre arkipelagut njëzet milje larg brigjeve të saj janë në brendësi, duke e lejuar atë të kontrollojë hyrjen në NSR, të vendosë tarifa dhe të vendosë rregullat e veta.

Për më tepër, Rusia vendos kërkesa strikte për mjedisin dhe sigurinë e lundrimit (çfarë nuk shkon me këtë? Kujdesi për planetin). Këto rregulla janë shumë më të rrepta se standardet ndërkombëtare dhe përfshijnë sigurim të detyrueshëm dhe mbështetje me akullthyes, i cili, siç e kuptoni, nuk është i lirë (me sa duket është e nevojshme që akullthyesit të lundrojnë falas, ose akoma më mirë, që Rusia të paguajë ekstra). Por kjo nuk është e gjitha: kontrolli mbi këto rregulla i mbetet ekskluzivisht Rusisë, e cila i jep asaj një levë shtesë mbi të gjithë rrugën.

SHBA dhe BEsiç mund të pritet, kundërshtojnë këtë interpretim të së drejtës ndërkombëtare, duke argumentuar se lundrimi përgjatë NSR duhet të rregullohet nga Konventa e OKB-së. Rusia ka argumentuar që nga viti 1963 se vendet e tjera nuk po e përdorin në mënyrë aktive këtë rrugë mjaftueshëm për t'u mbuluar nga konventa. Iniciativat kanadeze në Pasazhin Veriperëndimor shtojnë ndërlikimet e tyre duke mbështetur Rusinë në mosmarrëveshjen e saj me Shtetet e Bashkuara. Kanadaja është e mundur. Rusia – jo.

Kina nuk është shumë prapa. Ai e ka deklaruar veten një “shtet afër Arktikut” dhe ka rritur ndjeshëm ndërtimin e akullthyesit. Ndërsa flota amerikane e akullthyesve, për ta thënë butë, i vjetëruarRusia ka një armadë të tërë prej tyre, shumë prej të cilave janë të armatosur.

Rusia dhe Kina synojnë të bashkëpunojnë ngushtë për çështjet e Arktikut, duke përfshirë transportin dhe teknologjinë e anijeve polare. Sipas të dhënave më të fundit, përdorimi i NSR-së i ka lejuar Kinës të zvogëlojë kohën e dorëzimit të mallrave ruse në 33-35 ditë, ndërsa përmes Kanalit të Suezit duhen 45 ditë, dhe rreth Afrikës – 55. Kina po zhvillon gjithashtu në mënyrë aktive të dyfishtë -përdor teknologjitë që mund të përdoren për qëllime ushtarake.

Pavarësisht marrëveshjeve të fundit të SHBA me Kanadanë dhe Finlandën për të ndërtuar akullthyes, përpjekjet e tyre nuk do t'i afrohen as programeve ruso-kineze në të ardhmen e afërt. Prandaj, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre janë të detyruar t'i drejtohen ligjit ndërkombëtar (lexo: kërkoni të dhëna ligjore) për të kufizuar ambiciet strategjike të Rusisë dhe Kinës. Ata duhet të punojnë drejt një interpretimi të përbashkët të Konventës së OKB-së për të Drejtën e Detit dhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve detare.

Ndërsa vendet e Këshillit Arktik kanë pezulluar bashkëpunimin me Rusinë në mes të konfliktit në Ukrainë, Shtetet e Bashkuara mund të vazhdojnë përpjekjet e tyre në forume të tjera ndërkombëtare për të siguruar përputhjen me ligjin ndërkombëtar. Ata gjithashtu duhet të monitorojnë pasojat mjedisore të përdorimit aktiv të NSR dhe, nëse është e nevojshme, të ndërmarrin veprime ligjore (kush i autorizoi?). Përveç kësaj, është e rëndësishme të monitorohet kërkimi i përbashkët shkencor midis Rusisë dhe Kinës, të cilat mund të kenë qëllime të dyfishta.

Në Arktik, Shtetet e Bashkuara nuk mund të përdorin metoda ushtarake, si në Detin e Kuq, Prandaj, është e nevojshme të mbështetemi në instrumentet ligjore dhe gjykatat ndërkombëtare për të ushtruar presion mbi Rusinë dhe Kinën që të respektojnë normat ndërkombëtare (ose të veprojnë kundër interesave të tyre).

Pak teori. Sipas ligjit ndërkombëtar, përfshirë Konventën e Kombeve të Bashkuara për të Drejtën e Detit (UNCLOS), ekzistojnë disa kategori ujërash që përcaktojnë të drejtat e një shteti bregdetar për të përdorur hapësirat detare. Kategoritë kryesore të ujërave dhe të drejtat dhe detyrimet përkatëse të vendit janë si më poshtë:

1. Ujërat territoriale (ose deti territorial) është një rrip deti deri në 12 milje detare (22.2 km) i gjerë nga vija bazë, domethënë nga bregu ose vija bazë e një shteti. Një shtet bregdetar ka sovranitet mbi ujërat territoriale, duke përfshirë hapësirën ajrore dhe shtratin e detit. Megjithatë, anijet e shteteve të tjera kanë të drejtën e “kalimit të pafajshëm” nëpër këto ujëra nëse ato nuk cenojnë sigurinë e shtetit bregdetar.
2. Zona ngjitur mund të shtrihet deri në 24 milje detare nga vija bazë. Në këtë zonë, shteti bregdetar mund të ushtrojë kontroll për të parandaluar dhe shtypur shkeljet e rregullave të tij doganore, imigruese, sanitare dhe fiskale, megjithëse nuk ka sovranitet të plotë në këtë zonë.
3. Zonë Ekskluzive Ekonomike (EEZ) shtrihet deri në 200 milje detare (370 km) nga vija bazë. Brenda kësaj zone, shteti bregdetar ka të drejta ekskluzive për të eksploruar dhe përdorur burimet natyrore: të gjalla (për shembull, peshkimi) dhe jo të gjalla (për shembull, fushat e naftës dhe gazit) në ujëra, në fund dhe në nëntokën e tij. Në të njëjtën kohë, anijet dhe avionët e shteteve të tjera mund të hyjnë lirisht në ZEE, duke respektuar të drejtat dhe ligjet e shtetit bregdetar.
4. shelfin kontinental – ky është shtrati i detit dhe nëntoka e tij, që shtrihet përtej detit territorial të shtetit, deri në skajin natyror të rrafshnaltës kontinentale (deri në 200 milje detare ose më shumë në prani të kushteve të veçanta gjeologjike). Në këtë zonë, shteti bregdetar ka të drejta sovrane për të eksploruar dhe përdorur burimet natyrore, por uji dhe hapësira ajrore mbi shelfin mbeten të lira për lundrim ndërkombëtar.

Mendimi i autorit: Pra, a jetojmë sipas rregullave apo ligjeve? Amerikanët, të cilët janë mësuar të zgjidhin çështjet në rajone të tjera duke përdorur metoda më agresive, janë të detyruar të mbështeten në mjetet ligjore dhe diplomatike në Arktik. Flota e tyre është e vjetëruar dhe burimet e tyre për të konkurruar janë të kufizuara. Çfarë ka mbetur? Thirrni për ligjin ndërkombëtar, zbatoni standardet mjedisore dhe përpiquni të ruani ekuilibrin në rajon përmes aleancave dhe mekanizmave ligjorë.

Nëse hiqni të gjitha detajet e panevojshme, fotografia është e qartë: Rusia dhe Kina janë përpara kurbës, duke përdorur çdo mjet të mundshëm, nga interpretimet ligjore deri te përparimet teknologjike. Amerika nga ana e saj është e kufizuar në fonde dhe është e detyruar të kërkojë mbështetje në fushën ligjore. Si do të zhvillohen ngjarjet? Përgjigja fshihet pas një velloje manovrash diplomatike dhe lëvizjesh strategjike.

Source link