55 vjet më parë në Greqi erdhi në pushtet një junta e kolonelëve të zinj

Më 21 prill 1967 në Greqi ndodhi një grusht shteti ushtarak, si rezultat i të cilit në pushtet erdhën tre persona, duke mbetur në histori si “junta e kolonelëve të zinj”.

Tre Napolona të shkurtër të papërshkrueshëm u bënë mjetet kryesore të një plani të gjerë të quajtur “Prometeu”, i projektuar për të ndaluar rrezikun e një pushtimi komunist në Greqi dhe përhapjen e infeksionit komunist në vend.

Gjeneral Brigade, Shefi i Qendrës së Stërvitjes së Trupave Tanks Stylianos Pattakos dhe kolonelët e Artilerisë Georgios Papadopoulos dhe Nikolaos Markarezos.

Shumë vite më vonë, duke shfletuar dokumentet e asaj kohe, historianët zbuluan të vërtetën e hidhur: gjithsesi grushti i shtetit do të kishte ndodhur. Jo nga kolonelë specifikë, por nga të tjerë. Greqia, në një mënyrë apo tjetër, ishte e dënuar të hynte edhe një herë në tunelin e ngushtë dhe të errët të grindjeve civile.

Në rrëfimin e periudhës shtatëvjeçare të diktaturës së kolonelëve zezakë në Greqi, mund të mbështeten shumë prova dhe kujtime, por rezultati do të jetë më shumë emocional sesa historik. Ka shumë pak dokumente për këtë periudhë, arkivat – greke dhe të huaja – sapo kanë filluar të hapen.

Nuk ka asnjë pamje të vetme të ngjarjeve të dyzet e pesë viteve më parë dhe, ndoshta, nuk mund të ketë: heronjtë e atyre ngjarjeve të largëta janë ende gjallë dhe mirë – si negativë ashtu edhe pozitivë. Dhe vetë ndarja e tyre në negative dhe pozitive është gjithashtu shumë, shumë e kushtëzuar. Me përjashtim të rasteve pa mëdyshje skandaloze. Si, për shembull, tre “Napoleonët” e përmendur më lart dhe historitë e njohura të xhelatëve të tyre, të cilët ishin të përfshirë drejtpërdrejt në torturat dhe vrasjet e të burgosurve politikë. Dhe dy personazhet kryesore të atyre ngjarjeve të largëta ende po bëjnë politikë të madhe edhe sot e kësaj dite. Emrat e tyre dhe katër dekada më vonë nuk largohen nga agjenda.

Ky është ish-mbreti Kostandin, i cili herë pas here monopolizon vëmendjen e mediave ndërkombëtare dhe greke dhe ish-kreu i Demokracisë së Re, ish-kryeministri i vendit Konstantinos Mitsotakis, i cili mori pseudonimin “perandorake” “apostat” nga historianët, veprimet e të cilëve në periudhën menjëherë para vendosjes së diktaturës, është fare e mundur të shtypen me një fjalë më të rëndë se “apostazi”: fjalën “tradhti”.

Georgios Papandreou Sr. e quajti ministrin e tij të ekonomisë, i cili ishte Konstantinos Mitsotakis në qeverinë e Unionit të Qendrës në 1965, “think-tanku i komplotit të pallatit që rezultoi në përmbysjen e qeverisë legjitime. Shumë vite më vonë, kur Mitsotakis u bë kreu i partisë Demokracia e Re, djali i Geogios, Andreas Papandreu, tha se Ephialtes tani po drejtonte të djathtën, duke e quajtur armikun e tij të betuar politik sipas tradhtarit të 300 spartanëve të vrarë në Thermopylae. (Nga rruga, në rusisht “Ephialtes”, i cili është bërë një emër i zakonshëm në greqisht, përkthehet si “makth”).

Është e pamundur të injorohet fakti që pas dyzet e pesë vjetësh vetë vlerësimi i rolit të juntës në Greqi nuk është aspak i qartë. Urdhri (ndonëse i përforcuar nga grykat e tankeve) që mbretëroi në Greqi si diktatorë, shumëkujt e kujtojnë me nostalgji. Sidomos sot, në periudhën e krizës ekonomike, kur bëhet fjalë për një tjetër skandal politik, për një kërcim të mprehtë të krimit, për pasigurinë e qytetarëve jo vetëm nga elementë kriminalë, të cilët ndoshta janë të vetmit që jetojnë të lirë, por edhe nga arbitrariteti i vetë shtetarëve që sundojnë në emër të demokracisë.

Është e pamundur të mos kujtohet se grushti i shtetit ndodhi relativisht lehtë. Nuk pati asnjë rezistencë. Qytetarët e rrallë që u gjendën në rrugët e Athinës në mëngjesin e hershëm të së premtes së 21 prillit, shikonin të hutuar ndërsa tanket lëviznin drejt qendrës, drejt pallatit mbretëror, drejt godinës qendrore të centralit telefonik, drejt godinës së stacioni i radios në Zappion Park. Për disa arsye, kioskat u mbyllën dhe tufat e gazetave të mëngjesit të lidhura me spango shtriheshin rreth kubeve të tyre të errëta. Më saktë, ata që arritën të dilnin nga shtypshkronja.

Tanke për grusht shteti pranë parlamentit grek

Deri në orën 2 u arrestua e gjithë lidershipi politik i vendit. Në rrugën “Xenokratus”, ku ndodhej banesa e kryeministrit të vendit, Panagiotis Kanellopulos, ushtarakët ishin në krye të detyrës, duke mos lënë askënd pranë derës së shtëpisë, madje as korrespondentët e gazetave qendrore. Kur ushtarakët hynë në banesën e Kanellopoulos për të arrestuar kryeministrin, gruaja e tij u tremb për vdekje, duke besuar se ishin komunistët e veshur me uniformë ushtarake që erdhën për kokën e të shoqit.

Në orën 02:30, tanket tashmë kontrollonin të gjithë qendrën e kryeqytetit, pas një çerek ore telefonat e qytetit pushuan së punuari dhe shqetësoi qytetarët, të cilët tentuan të kalonin në redaksinë e gazetave për të mësuar se çfarë po ndodhte në qytet. , shikoi me habi marrësit e telefonit të shurdhuar dhe të mpirë befas.

Në orën 3.30 u bë e qartë se Athina ishte në duart e ushtarakëve. Ushtria hynë në shtëpinë e Manolis Glezos, i cili në atë kohë drejtonte gazetën e majtë Avgi. Ai doli tek ata me pizhame dhe pa një nga të ftuarit e mesnatës duke grisur telin e telefonit me mish. Manolis Glezos u mor me pizhame pa u lejuar as të ndërronte. Në të njëjtën kohë, Andreas Papandreu dhe Leonidas Kirkos u arrestuan në banesat e tyre. Njëri prej tyre do të jetë i destinuar të bëhet kreu i partisë socialiste PASOK që ai krijoi, tjetri – të kryesojë Partinë e Brendshme të Komunistëve (PK Esoteriku, nëse dikush tjetër e mban mend atë emër).

Në orën 5.30 të mëngjesit, kolonelët po ngjiteshin tashmë në verandën e pallatit mbretëror veror në Tatoi, ku pushonte familja mbretërore. Ata kërkuan që mbreti 27-vjeçar i atëhershëm Konstandini II të njihte juntën. Konstandini bëri kompromis, kundër këshillës së tashmë të arrestuarit Panagiotis Kanellopoulos. Kolonelët nuk e morën në befasi mbretin. Ai nuk kishte fjetur që prej tre e gjysmë të mëngjesit, kur u zgjua nga një telefonatë alarmante e admiralit në pension Athanasius Spanidis, i cili e thirri nga baza detare e vendosur në Salamis. Ai i kërkoi mbretit të jepte urdhrin për të thirrur një skuadrilje ushtarake nga Kreta për të shtypur grushtin e shtetit dhe për të kthyer qeverinë legjitime në parlament. Më pas erdhi thirrja e ministrit të Rendit Publik, Georgios Rallis. Ai thirri nga komisariati në Marousi dhe gjithashtu këmbënguli që të thërriste urgjentisht forcat ajrore nga krahina, pra ato reparte ushtarake që nuk ishin nën ndikimin e kolonelëve që filluan grushtin e shtetit.

Pse mbreti dëgjoi Spyros Marquezinis, kreun e partisë konservatore, dhe pranoi të bashkëpunonte me juntën, është e vështirë të thuhet. Ndoshta Konstantini vendosi që në këtë mënyrë ai të zgjedhë më të voglin nga dy të këqijat. Madje thuhet se në atë mëngjes historik, mbreti iu drejtua diktatorëve me këto fjalë: “Jam i sigurt që e keni bërë këtë për të shpëtuar vendin”. Pesë ditë më vonë, më 26 prill, në fjalimin e tij për nder të regjimit të ri, Kostandini shkoi edhe më tej, duke thënë ndër të tjera: “Jam i sigurt se me ndihmën e Zotit, me mbështetjen time dhe të gjithë popullit, në në të ardhmen shumë të afërt do të krijoni një shtet drejtësie, një shtet vërtet të shëndetshëm demokratik”.

Që në ditën e parë të krijimit të “shtetit të drejtësisë” u arrestuan rreth 10 mijë persona, të cilët u vendosën në hipodromin në Paleo Faliro. Dhe ca kohë më vonë, në maunat e marinës së “shtetit të shëndoshë demokratik” të ri, më shumë se 7.5 mijë njerëz u transportuan në kampet e mërgimit në ishujt Yaros dhe Leros, të cilët përsëri “mikpritës” hapën portat e tyre.

Feniks i artë, simbol i juntës greke

Nga hiri u rilind zogu Golden Phoenix, i cili u bë emblema e juntës së kolonelëve të zinj, e njohur më vonë si “zogu”. Portat e kampeve të përqendrimit, të braktisura që nga spastrimi i Luftës Civile, u hapën për të pritur banorë të rinj, gojët përparimtare u mbyllën hermetikisht dhe u mbyllën gazetat që lyenin centrizëm (për të mos përmendur majtizmin).

Menjëherë ka pasur edhe të vrarët e parë. E para, më 21 prill, u vra nga një e re athinase Maria Kalavra, e cila nuk pranoi t’i bindej urdhrit të ushtrisë. Katër ditë më vonë, shërbëtorët e “shtetit të drejtësisë” mu në hipodrom vranë Panagiotis Elisin, i cili në historiografi u bë “qengji” i parë kurban i regjimit të ri. Pothuajse asnjë informacion nuk është ruajtur për Panagiotis Elis. Dihet vetëm se ai lindi në vitin e katastrofës së Azisë së Vogël, më 1922, në Komotini, luftoi, u kap dhe u internua në punë të rënda, fillimisht në Bullgari, e më pas në Serbi. Kur u kthye në Greqi pas lirimit të tij, atdheu i tij mirënjohës e internoi si komunist në një mërgim nderi në ishullin Makronisos. Duke mos ditur se zogu Feniks me krahë të artë ishte kthyer në Greqi, Alice protestoi pa dashje për ndalimin e tij me forcë. Një nga “zogjtë” e Phoenix-it, roje e armatosur e rendit të ri, e goditi me prapanicë në kokë, duke e vrarë në vend.

Zogu Phoenix mund të shtrihej me një goditje të putrës së tij me kthetra, ose mund të merrte hua një pjesë të shkëlqimit të tij të artë. Ky shkëlqim verboi shumë njerëz dhe mes tyre, për fat të keq, ka mjaft figura kulturore që jo vetëm u mbijetuan kolonelëve të zinj, por edhe jetuan në lavdi dhe dashuri popullore deri në pleqëri të pjekur. Disa prej tyre vazhdojnë të jetojnë edhe sot e kësaj dite, dhe janë të njohura.

Kështu, në një koncert festiv kushtuar përvjetorit të “Revolucionit të Prillit”, siç e quajti veten junta, të organizuar më 28 prill 1968 në stadiumin Panathenaic, morën pjesë shumë artistë të famshëm të atëhershëm dhe të mëvonshëm. Ndër ata që drejtuan orkestrën e transmetimit ishin, për shembull, Yorgos Katszaros, Marinella, Rena Vlahopoulou dhe Grigoris Bitikotis, i cili më pas u quajt “Sir Beaty”, Vicky Mosholyu, Jenny Vanu, Yorgos Zambetas kënduan për diktatorët, skica qesharake u interpretuan nga aktorët e preferuar të kinemasë greke – Dinos Iliopoulos, Kostas Voutsas, Yannis Voyazis dhe të tjerë.

Për nevojën e një “revolucioni kulturor” të frymëzuar nga “Revolucioni i Prillit” shkroi dhe foli Konstantinos Plevris, ideologu i regjimit të Feniksit të Artë, dhe tani teoricieni dhe ideologu veprues i Frontit Popullor Ortodoks, domethënë LAOS. partia e Jorgos Karaxhaferis. Dhe pikërisht këtu dua të përsëris atë që është thënë tashmë në fillim. Për atë që ndodhi realisht gjatë periudhës së errët që filloi më 21 prill 1967 dhe përfundoi në mënyrë të palavdishme.

Më 24 korrik 1974, me ardhjen në Athinë nga Parisi të Konstantinos Karamanlisit, i thirrur për të shpëtuar kombin, ka shumë, shumë pak informacion të besueshëm.. Dhe çfarë duhet të bëjë ajo? Nëse Konstantinos Mitsotakis vazhdon të konsiderohet “Methuselah” i politikës greke, nëse ish-mbreti Kostandin jo vetëm vjen në Greqi, si në çifligjin e tij, por edhe shet thesaret e tij në ankande, nëse bardi i dashur i Feniksit të Artë “Zotëri Beaty” nderohet thuajse më shumë se i persekutuar nga junta Mikis Theodorakis? Një dëshmi shumë interesante ka dhënë një vit më parë kryeredaktori i gazetës “Vima” Stavros Psykharis në artikullin e tij “Vrima”.

Pak vite më parë, gjatë mandatit të presidentit të vendit, Kostis Stefanopulos, ish-mbreti Konstandini II vizitoi Greqinë. Kostis Stefanopulos dha pëlqimin që Konstandini të vizitonte pallatin presidencial, ku dikur jetonte, fillimisht si trashëgimtar i babait të tij, mbretit Pal, dhe më pas si mbret i Greqisë. Duke hyrë në zyrën e presidentit, ish-mbreti psherëtiu: kjo dhomë ishte dikur zyra e tij, deri në ditën kur u detyrua të largohej nga vendi pas një përpjekjeje të pasuksesshme për të përmbysur regjimin diktatorial.

Të gjithë njerëzit e mbretit. Mbreti i Hellasit Konstantinos ΙΙ / Larg majtas G. Papadopoulos

Pastaj vështrimi i Konstantinit u vendos në një pikë në murin e zyrës. “Do të doja të shihja nëse ka ende një vrimë atje,” bërtiti ish-mbreti dhe, duke kapur vështrimin e habitur të presidentit në kthim, nxitoi të shpjegonte se vrima në mur të çonte në sistemin e dëgjimit dhe regjistrimit të kasetave të pallatit. Bisedat e pallatit filluan të regjistroheshin pas ngjarjeve të korrikut 1965, të cilat përfunduan me dezertimin e disa anëtarëve të shquar të partisë në pushtet Unioni i Qendrës, përfshirë Konstantinos Mitsotakis.

Asnjë kasetë, e panevojshme të thuhet, nuk u gjet në vrimë, sado që të kërkonin. Çfarë thotë ajo? Fakti që dikush që dinte për ekzistencën e tyre nxitoi të hiqte qafe provat e rrezikshme. Në të vërtetë, një vrimë në pallatin presidencial mund të hedhë shumë dritë mbi vrimat e zeza të historisë bashkëkohore greke.

Burimi: greekorbis.gr

Source link